27 kwietnia 2025 r. w ramach 7. Butohpolis – Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Butoh obejrzeliśmy premierę „Pragnącej istoty” („The Wanting Creature”) Pauli Jeanine Bennet – oryginalnego spektaklu łączącego ruch, poezję, rekwizyt i muzykę. To była to ostatnia sceniczna prezentacja święta butoh w Warszawie, zostawiła więc w widzach symboliczny przekaz na przyszłość. Na dalszą drogę...
Bez wątpienia propozycja Pauli Jeanine Bennet (USA) była najbardziej literackim i melancholijnym spektaklem Butohpolis. W swym założeniu budował on przestrzeń dla wielu warstw jaźni, a jego tytuł i użyty tekst były rozważaniami na temat iluzji i nieuchwytnej tęsknoty z wiersza XV-wiecznego indyjskiego mistyka Kabira. Jednak to, co słychać było w warstwie dźwiękowej i muzycznej w dużym stopniu umykało pod ciężarem tego, co działo się przed nami, widzami. Tu specyficzna postindustrialna przestrzeń jednej z hal Praskiego Kwadratu (w drugiej połowie XIX wieku Stalownia Praska produkowała w tym miejscu szyny kolejowe Królestwa Polskiego – przyp.) brutalnie kontrastowała z delikatną materią poruszanego tematu i z delikatną materią rekwizytów użytych do tego butoh. Rekwizyty i jednocześnie scenografię w „Pragnącej istocie” stanowiły wiotkie tkaniny spersonalizowane przez Bennet na potrzeby jej opowieści. To tak, jakbyśmy poetyckie lub filozoficzne rozważania próbowali przeciwstawiać drapieżnemu światu kapitalizmu albo jakbyśmy ciszę w osobistym spotkaniu z dziką przyrodą wystawili na walkę ze światem przeestetyzowanych i przebodźcowanych mediów społecznościowych.
Być może to z powodu tej brutalnej przestrzeni absolutnie wszystko w spektaklu Bennett wydawało mi się niebywale ulotne… Jeden mocniejszy gest mógł zerwać delikatny tiul, który snuł się przez obszar gry aktorskiej. Performerka zwijała go tak powoli, że ruch materiału był niezmiernie miękki, jakby frunął na delikatnym wietrze. Przypominało to mi mantrę, która powtarza się i wciąga jaźń do siebie, nie wywołując przy tym żadnej gwałtownej emocji.
Później dostaliśmy trochę chłodu, gdy tancerka znalazła się na podłodze, schodząc na nią i dotykając jej z ogromną czułością, niemal jak Colin, dzieciak z „Tajemniczego Ogrodu”, który przez lata był zamknięty w pokoju, pogrążony w rozpaczy i poczuciu winy, nagle mógł znaleźć się na zewnątrz, położyć się na prawdziwej mokrej ziemi, powąchać ją, poczuć między palcami i jakby już nie istniało nic innego na świecie, ani w ogóle świat... Musieliśmy wtedy zauważyć pęknięcia w betonie, faktury odsłoniętych cegieł na ścianach, słowa i inne elementy na tkaninach. Ale gdy performerka pierwszy raz podeszła do wielkiego fabrycznego okna z charakterystycznymi szprosami, nagle przez szybę na moment buchnęły gorące promienie słońca i zalały białym światłem jej kruchą człowieczą sylwetkę…
Wiem, że to są drobiazgi dla wielu nic nieznaczące, ale wszystkie te elementy betonowej podłogi, ścian, okien, tkanin, zdarzenia dźwiękowe i świetlne, echo odbijające się od wysokiego sufitu, budowały specyficzny nastrój tego przedstawienia. Były z jednej strony efemeryczne, a drugiej kluczowo znaczące. Przecież wcześniej chodziliśmy po tej popękanej podłodze, ale czy zwróciliśmy uwagę na jej wysłużoną latami powierzchnię i naruszoną na zawsze strukturę? Z pewnością nie. I myślę, że to zmuszenie nas (poprzez spokojne tempo i oszczędność użytych środków w „Pragnącej istocie”, a więc odizolowanie nas od szybkich i intensywnych bodźców) do tej uważności, do tego chwilowego zapomnienia o świecie zewnętrznym, do zawieszenia w czasie, może być dla Pauli Jeanine Bennet ważniejszym uzyskanym efektem, niż nasze zanurzenie się w – dla większości widzów nieznanym wcześniej – wierszu Kabira. To, co trzeba, było widać: od drobnych gestów i wewnętrznego przeżycia, przez gniew i rozpacz w dynamicznej scenie „odrzucenia” jednego z materiałów, aż po wyciszenie się i urośnięcie w siłę przed finałową sceną i wejściem „w tkaninę” ułożoną w kształt wiru. Ta tkanina miała na sobie tekst – aż szkoda, że nie mieliśmy okazji obejrzeć jej wcześniej z bliska jako obiekt artystyczny…
Przed przejściem wiru (labiryntu, spirali) performerka zdejmuje na chwilę swój dystyngowany kapelusik i zakłada go znów, ale z tiulem do góry – dla mnie podniesienie tej woalki jest niczym zakończenie okresu żałoby, depresji czy cierpienia. A sama Bennet przyjmuje chyba pierwszy raz całkowicie wyprostowaną pozycję, ma podniesioną wysoko głowę jakby mówiła do nas swoim ciałem: Już dość. Z dumą wchodzę w nieznane. W spotkanie z uniwersum.
Jakie znaczenie kryło się w ostatniej scenie, gdy ta tancerka butoh unosi ponad głowę materiał, z którego była zbudowana instalacja? To jest tylko pragnienie czy może już akt dokonany? Przerwanie jakiegoś zaklętego kręgu? Niby skromny ruch, a jednak jest w nim moc, bo Bennet wygląda, jakby po latach cierpienia na Ziemi, biblijna Ewa wróciła do Edenu, zatłukła węża, który ją skusił i teraz wlokła jego ciało za sobą w geście triumfu. A bardziej realnie, jej przejście przez całą przestrzeń sceny i – co ciekawe – także widowni, było niczym cichy krzyk o wyjściu z emocjonalnych ruin i zaczynaniu swojej kolejnej drogi.
W „Pragnącej istocie” Pauli Jeanine Bennet tkwiło coś kontemplacyjnego i pouczającego jednocześnie. Nie tyle o świecie, który dostrzegamy ale ignorujemy, co o delikatnych światach w nas samych, których nie ignorujemy ale ich nie dostrzegamy.
Sandra Wilk, Strona Tańca
„Pragnąca istota” („The Wanting Creature”) Paula Jeanine Bennett (USA), performance butoh inspirowany wierszem XV-wiecznego indyjskiego mistyka Kabira, wykonanie: Paula Jeanine Bennett, recytacja tekstu z „The Wanting Creature” w języku polskim: Krzysztof Leon Dziemaszkiewicz, improwizacja na suce: Maria Pomianowska, tkaniny: Paula Jeanine Bennett, premiera: 27.04.2025, pokaz w ramach: 7. Butohpolis – Międzynarodowy Festiwal Sztuki Butoh, pokaz: Kwadrat Praski, 27.04.2025
There is no world. There are worlds
On 27 April 2025, as part of the 7th Butohpolis - International Festival of the Art of Butoh, we watched the premiere of Paula Jeanine Bennet's The Wanting Creature - an original performance combining movement, poetry, props and music. This was the last stage presentation of the butoh festival in Warsaw, so it left the audience with a symbolic message for the future. For the road ahead...
Without doubt, Paula Jeanine Bennet's (USA) offering was Butohpolis' most literary and melancholic performance. In its conception, it built space for multiple layers of the self, and its title and the text used were reflections on illusion and elusive longing from a poem by the 15th-century Indian mystic Kabir. However, what was heard in the sound and musical layers largely slipped away under the weight of what was happening in front of us, the audience. Here, the peculiar post-industrial space of one of the halls of the Prague Square (in the second half of the 19th century, the Prague Steelworks produced the railway rails of the Kingdom of Poland at this location - note) contrasted brutally with the delicate matter of the subject matter addressed and with the delicate matter of the props used for this butoh. The props and, at the same time, the scenery in The Desiring Being were limp fabrics personalised by Bennet for her story. It is as if we are trying to pit poetic or philosophical musings against the predatory world of capitalism, or as if we are pitting the silence of a personal encounter with wildlife against the world of overhyped and overblown social media.
Perhaps it was because of this brutal space that absolutely everything in Bennett's performance seemed incredibly ephemeral to me... One stronger gesture could have torn off the delicate tulle that weaved through the acting area. The performer rolled it so slowly that the movement of the material was immeasurably soft, as if it was flapping in a gentle breeze. It reminded me of a mantra that repeats itself and draws the self into itself without evoking any violent emotion.
Then we got a bit of a chill when the dancer was on the floor, getting down on it and touching it with great tenderness, almost like Colin, the kid from ‘The Secret Garden’ who had been locked in a room for years, wallowing in despair and guilt, could suddenly find himself outside, lying down on real wet earth, smelling it, feeling it between his fingers and as if nothing else in the world, or the world in general, existed anymore.... We then had to notice the cracks in the concrete, the textures of the exposed bricks on the walls, the words and other elements on the fabrics. But when the performer first approached the large factory window with its distinctive muntins, suddenly the hot rays of the sun burst through the glass for a moment and flooded her frail human figure with white light...
I know these are trifles that for many are insignificant, but all these elements of the concrete floor, the walls, the windows, the fabrics, the sound and light events, the echoes bouncing off the high ceiling, built up the specific mood of this performance. They were, on the one hand, ephemeral and, on the other, crucially significant. After all, we have walked on this cracked floor before, but did we pay attention to its surface, worn out by years and its structure, forever disturbed? Certainly not. And I think that forcing us (through the calm pace and economy of means used in The Desiring Being, thus isolating us from fast and intense stimuli) to this attentiveness, to this momentary forgetting of the outside world, to this suspension in time, may be a more important achieved effect for Paula Jeanine Bennet than our immersion in - for most viewers previously unknown - Kabir's poem. What we needed to see was evident: from the small gestures and inner experience, to the anger and despair in the dynamic scene of the “rejection” of one of the fabrics, to the calming and growing in strength before the final scene and the entrance “into the fabric” arranged in the shape of a vortex. This fabric had text on it - a pity we didn't have the opportunity to see it up close as an art object beforehand....
Before passing through the vortex (labyrinth, spiral), the performer takes off her distinguished hat for a moment and puts it on again, but with the tulle up - for me, the lifting of this veil is like the end of a period of mourning, depression or suffering. And Bennet herself assumes, I think for the first time, a completely upright position, her head raised high as if she is speaking to us with her body: Enough already. I proudly enter the unknown. Into an encounter with the universe.
What meaning was hidden in the last scene, when this butoh dancer lifts the material of the installation above her head? Is it just a desire or is it already an accomplished act? The breaking of some vicious circle? A seemingly modest move, yet there is power in it, for Bennet looks as if, after years of suffering on Earth, the biblical Eve had returned to Eden, slayed the serpent that tempted her and was now dragging its body behind her in a gesture of triumph. And more realistically, her passage across the stage space and, interestingly, the audience as well, was like a silent cry of coming out of the emotional ruins and beginning her next journey.
There was something contemplative and instructive at the same time in Paula Jeanine Bennet's The Desiring Being. Not so much about the world we perceive but ignore, but about the fragile worlds within ourselves that we do not ignore but fail to see.
Sandra Wilk, Strona Tańca
‘The Wanting Creature‘ (’Pragnąca istota") by Paula Jeanine Bennett (USA), a butoh performance inspired by a poem by the 15th-century Indian mystic Kabir, performed by Paula Jeanine Bennett, recitation of text from “The Wanting Creature” in Polish: Krzysztof Leon Dziemaszkiewicz, improvisation on suka: Maria Pomianowska, textiles: Paula Jeanine Bennett, premiere: 27.04.2025, show as part of: 7th Butohpolis - International Festival of the Art of Butoh, show: Prague Square, Warsaw, Poland, 27.04.2025
