Im dłużej trwa lockdown teatralny – już trzeci przecież – tym ważniejsze, także w swoich znaczeniach, okazują się projekty realizowane przez odizolowanych od społeczeństwa artystów. Artystów pozbawionych swego tlenu – publiczności i miejsc wystawień swoich spektakli, a co za tym idzie często także pozbawieni możliwości zarobku. Teatr i taniec zaczyna długofalowo funkcjonować w zupełnie innych, niż zazwyczaj przestrzeniach, uruchamia je, odkrywa na nowo (lub pierwszy raz) ich możliwości, sprawdza w jaki sposób ciało może być obecne poza teatrem. Nie mówię tutaj o nurcie site-specific tak charakterystycznym dla praktyków kontakt improwizacji, lecz o tym, że tancerze niezwiązani z tą techniką wykorzystują we własny sposób przestrzenie zewnętrzne i realizują w nich nie tylko swoje etiudy, całe spektakle czy projekty filmowe, ale także np. prowadzą w nich własne badania artystyczne.
Przykładem takiego badania jest projekt artystyczny towarzyszący wystawie „Tu Muranów” w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. „Muranów: archiwum ciała. Video – część I: Sztafeta i część II: Podwórko” powstał według koncepcji i choreografii Weroniki Pelczyńskiej i Magdy Fejdasz, gdy w listopadzie i grudniu 2020 r., w okresie głębokiego lockdownu i zamknięcia instytucji kultury, Muzeum POLIN zaprosiło mieszkańców i mieszkanki Muranowa oraz osoby interesujące się historią osiedla do udziału w cyklu warsztatów „Muranów: archiwum ciała”. Założeniem tych warsztatów oraz wypływających z nich projektu filmowego było odejście od tradycyjnego rozumienia archiwum, jako miejsca gromadzącego materialne przedmioty i wspomnienia po czasach minionych na rzecz poszukiwania własnych doświadczeń w przestrzeniach naznaczonych historią.
Od tego właśnie rozpoczyna się „Muranów: archiwum ciała. Część I: Sztafeta” – od podróży po znanych sobie miejscach, np. drogi z przystanku do domu i nazywania własnych ruchów, zachowań, przeżyć, jakich uczestnicy tego programu doświadczali podczas tych spacerów. To nie tylko własne przeżywanie ale też most między nim a poprzednimi pokoleniami. Z tego powodu projekt rozpoczyna się od wspomnienia dojrzałej osoby stojącej w drzwiach Muzeum POLIN, opowiadającej o swoim spacerze, podczas którego jedzie tramwajem i słyszy „dźwięki nowoczesności”, a na ekranie widzimy jej à la baletowe ruchy kończące się rzuceniem niebieskiej piłeczki w głąb muzeum, do następnej, o wiele młodszej uczestniczki. Symbol sztafety pokoleń.
Początkowo ten projekt mnie nużył, kolejne osoby, kolejne – podobne do siebie – słowa „idę, zginam kolana”, „staję”, „rozglądam się”, „widzę drzewo”, raziły mnie błędy językowe i monotonny w sumie obraz tańczących w obszarze wystawy performerów. Ale im dłużej trwał, tym więcej dostrzegałam różnic pomiędzy kolejnymi spacerami. W swych relacjach jedni robili błędy, inni nie, każdy zwracał uwagę na inne szczegóły, niektórzy mówili o przeżyciach, inni z kolei jedynie o własnym ciele. Powoli, powolutku całość zaczynała się składać w barwną mozaikę różnic i podobieństw między ludźmi. To mieszkańcy Muranowa, świadomi tego, co działo się tutaj podczas II wojny światowej, żyjący tutaj swoim współczesnym życiem, zaproszeni do projektu o świadomym doświadczaniu przestrzeni. Ich codziennej przestrzeni, na jaką pewnie często nie zwracali uwagi.
Równolegle performerzy w muzeum coraz intensywniej eksplorują jego przestrzenie, dotykają nawet zgromadzonych tutaj artefaktów, a kamera coraz śmielej pokazuje szczegóły wystawy. Proces prowadzony przez Weronikę Pelczyńską i Magdę Fejdasz wzbudza ciekawość. Tworzy pewne napięcie wokół wspólnej opowieści o doświadczaniu, o historii i o miejscu. Będzie miało ono swoje ujście w „Muranów: archiwum ciała. Część II: Podwórko”.
Ze zgromadzonych nagrań stworzony został gwar, pojedyncze słowa zmiksowano w utwór muzyczny, niemal hiphopowy. Współczesność splata się ze wspomnieniami. A ekran podzielono na wiele elementów, na których uczestnicy – zarówno kobiety, jak i mężczyźni zostali sfilmowani osobno (projekt odbywał się w lockdownie). Są osobno, ale też razem. Oto wspólnota Muranowa. Rozdzielona murami, pandemią, osobistymi przeżyciami, połączona historią i wdzierającą się w nią technologią.
To nie jest łatwy w odbiorze, lekki projekt. To nie jest też projekt sensu stricte taneczny. On wymaga rozumienia, skupienia, spokoju i czasu. Nie tylko na samo oglądanie wideo, ale także na świadome przeżywanie, odszukiwanie własnych wspomnień.
Sandra Wilk, Strona Tańca
„Muranów: archiwum ciała. Video – część I: Sztafeta i część II: Podwórko”, koncepcja i choreografia: Weronika Pelczyńska, Magda Fejdasz, wydarzenie towarzyszące wystawie „Tu Muranów”, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, partner projekcji online: Centrum Teatru i Tańca w Warszawie, emisja online: 14.02.2021 – 01.04.2021, emisja na wystawie do 22.03.2021
„Część I: Sztafeta”, koncepcja i choreografia: Weronika Pelczyńska, Magda Fejdasz, kamera i montaż: Patryk Grochowalski, muzyka: Jakib Słomkowski, współpraca merytoryczna: Aleksandra Janus, kurator: Ewa Chomicka/Muzeum POLIN, współpraca produkcyjna: Magda Konopka/Muzeum POLIN, w realizacji wykorzystano fragmenty kompozycji Wojtka Blecharza "Mantra dla Muranowa" oraz audiosfery wystawy "Tu Muranów" w kompozycji Seana Palmera i Kuby Pałysa w wykonaniu Chóru POLIN, performerzy: Irena Wiesiołek, Marta Polak, Anna Paszek, Aleksandra Kulesza, Magdalena Zaczek, Ewa Pytka, Monika Czajkowska, Aleksandra Grabarz, Urszula Strych, Justyna Laskowska-Otwinowska, Jan Taraszkiewicz, Ewa Bakalarska, Justyna Orzechowska, Weronika Regosz, Karolina Wiśniewska, Maria Pawlak, Anna Wiśniewska, Agnieszka Skiba, Monika Szpunar, Karolina Sawicka, Renata Wołowiec
„Część II: Podwórko”, koncepcja i choreografia: Weronika Pelczyńska, Magda Fejdasz, kamera i montaż: Patryk Grochowsalski, muzyka: Jakunb Słomkowski, współpraca merytoryczna: Aleksandra Janus, kuratorka: Ewa Chomicka/Muzeum POLIN, współpraca produkcyjna: Magda Konopka/Muzeum POLIN, performerzy: Ewa Bakalarska, Monika Czajkowska, Ewa Chomicka, Magda Fejdasz, Aleksandra Grabarz, Aleksandra Kulesza, Justyna Laskowska-Otwinowska, Justyna Orzechowska, Anna Paszek, Maria Pawlak, Weronika Pelczyńska, Marta Polak, Ewa Pytka, Weronika Regosz, Karolina Sawicka, Agnieszka Skiba, Urszula Strych, Monika Szpunar, Jan Taraszkiewicz, Irena Wiesiołek, Anna Wiśniewska, Karolina Wiśniewska, Renata Wołowiec, Łukasz Wójcicki, Magdalena Zaczek
Wideo dostępne do 1.04.2021: https://www.facebook.com/watch/?v=414259576330752
