13 kwietnia 2023 r. w Austriackim Forum Kultury w Warszawie, w ramach 5. Butohpolis – Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Butoh wystawiono „I Will. A Foreign Portrait”. Odczytuję ten pokaz brazylijskiego tancerza butoh Willa Lopesa jako głęboką, przemyślaną i przede wszystkim komunikatywną pracę na temat migracji.
Są w niej bardzo mocne odniesienia, które odczyta każdy, kto choć trochę zgłębił historię migrantów z Morza Śródziemnego (np. symboliczne wołanie o wodę, czy instalacja w kształcie łodzi wypełnionej zdjęciami ze wspomnień i z żaglem z jasnego garnituru), migracyjnych tragedii wydarzających się na granicy polsko-białoruskiej (sceny dotyczące śmierci i pragnienia zakończenia cierpienia) czy wreszcie choćby milionowych migracji z ogarniętej wojną Ukrainy (wypowiedzi przed performance odnoszące się do szybkiego pakowania się i podróży do obcego kraju, w którym nie wiadomo ile czasu się zostanie, może całe życie).
Ta multimedialna instalacja (z filmem, wystawą fotografii i butoh performance) to poetycka, ale mocna w wyrazie opowieść o migracjach, oparta na historii artysty-imigranta, który dopiero przybył do Europy. Tu zaś „na Zachodzie” zderza się z rzeczywistością skrajnie odmienną od wyidealizowanych wyobrażeń swojego lepszego świata, zarówno w kontekście kulturowym, prawno-człowieczym jak i politycznym. Mamy więc przed oczami zarówno jego walkę o przetrwanie, jak i późniejszą, swoistą jałowość życia w nowym kraju.
„I Will. A Foreign Portrait” jest niezwykle osobistą i intymną pracą, performer odkrywa się przed nami jako konkretny imigrant, ale też jako imigrant nieznany, bezimienny, znikający za zamkniętymi drzwiami poza wzrokiem widzów (niestety bardzo chętnie odwracamy wzrok od cierpienia „obcych”...). Przeżywa swoją i inną historię zarazem. Jest zarówno rozpoznawalnym artystą butoh, jak i masowym uciekinierem poszukiwanym przez śmigłowce, czy płynącym łodzią ze zmarłymi migrantami, człowiekiem, który przeżył, ale traci wiarę w to, że się uda („Możesz mnie zabić...”).
Performer ubrany w elegancki garnitur i wyruszający w swoją podróż do lepszego świata prosi o stworzenie jego pożegnalnego portretu przed drogą, powtarza powitanie zachodniego świata („Welcome”/„Witamy”), a chwilę później brutalnie zderza się z rzeczywistością – błaga o wodę, jedzenie, o pomoc, walczy o życie, ma styczność ze śmiercią innych (łódź Charona?). Potem ucieka przed służbami i trzykrotnie upada w tej grze, w którą przyszło mu uczestniczyć (Czy to alegoria do religii? Tego nie wiemy, ale warto się zastanawiać). W końcu staje przed nami bez ubrania, niemal nagi – to kolejna przejmująca, głęboko poruszająca scena, gdy już nie ma ograniczeń i niczego do ukrycia.
Mamy w „I Will...” wszystko, co trzeba – mocny temat, świetną grę aktorską i performatywną, ciekawy dobór materiału (także filmowego), wiele kontekstów i znaczeń, prawdziwą, przejmującą historię, zmiany przestrzeni, perspektywy i tempa, wreszcie ważną puentę, którą powinniśmy głęboko przemyśleć.
Cała ta przedstawiona w pigułce imigrancka droga kończy się bowiem wołaniem dotyczącym integracji z obywatelami nowego świata, nowego życia, nowego domu. Ale jak wiemy – przynajmniej z ponurej historii budowy muru na granicy polsko-białoruskiej, nielegalnych push-backów prosto do lasu stosowanych przez polską Służbę Graniczną (stosowaną zarówno wobec dorosłych, jak i dzieci) oraz z co najmniej 40 przypadków stwierdzonych zgonów w polskich przygranicznych lasach – nie każdy doświadczy szansy na integrację.
Will Lopes tę szansę otrzymał. I oto on. Człowiek. Imigrant, któremu się udało. Krzyczy w imieniu tych, którzy do swojego lepszego świata nigdy nie dotrą. Poruszające. Dziękuję.
Sandra Wilk, Strona Tańca
„I Will. A Foreign Portrait” Will Lopes (Brazylia), film-performance-instalacja, scenariusz, reżyseria i wykonanie: Will Lopes, współpraca: Ilaria Vergani, zdjęcia: Dino Rekanović, kamera 2: Amar Tahirović, asystent operatora: Bojan Stekić, asystenci: Goran Bećirčić, Thomas Gasser, montaż i korekcja koloru: Amar Tahirović, produkcja: Ditiramb, pokaz w ramach: 5. Butohpolis - Międzynarodowy Festiwal Sztuki Butoh, pokaz: Austriackie Forum Kultury, 13.04.2023
